โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ.) ดำเนินงาน ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2535 จนถึงปัจจุบันมีหน่วยงานต่าง ๆ ร่วมสนองพระราชดำริ มากกว่า 200 หน่วยงาน สมาชิกสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียนซึ่งเป็นสถานศึกษาเป็นสมาชิกมากกว่า 4,000 โรงเรียน และสมาชิกงานฐานทรัพยากรท้องถิ่นอีกกว่า 7,000 แห่งทั่วประเทศ (ข้อมูล ณ วันที่ 14 พฤษภาคม 2568) และในปี พ.ศ. 2569 อพ.สธ. มีเป้าหมายให้สถานศึกษาทุกแห่งในประเทศไทยเป็นสมาชิกสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน และ อปท. ทั้งประเทศเป็นสมาชิกฐานทรัพยากรท้องถิ่นทุกแห่ง โดยดำเนินงานฐานทรัพยากรท้องถิ่นอยู่ภายใต้กรอบการสร้างจิตสำนึก กิจกรรมที่ 8 กิจกรรมพิเศษ สนับสนุนการอนุรักษ์ทรัพยากร โดยเริ่มต้นการสำรวจฐานทรัพยากรท้องถิ่นที่มีอยู่จริง และเริ่มการดูแลอนุรักษ์และใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืนในทรัพยากรท้องถิ่นที่มีอยู่ นำไปสู่ การวางแผนพัฒนาตำบลบนพื้นฐานของทรัพยากรที่มีอยู่จริง การสำรวจและการทำฐานข้อมูล ทรัพยากรท้องถิ่นซึ่งประกอบด้วย 3 ฐานทรัพยากรได้แก่ ทรัพยากรชีวภาพ (สิ่งที่มีชีวิต) ทรัพยากรกายภาพ (สิ่งที่ไม่มีชีวิต) และทรัพยากรวัฒนธรรมและภูมิปัญญา ด้วยเหตุนี้ทำให้พื้นที่และกิจกรรมดำเนินงานของ อพ.สธ. กระจายออกไปในภูมิภาคต่าง ๆ ครอบคลุมทั่วประเทศ และมีการดำเนินงานที่หลากหลายมากขึ้น ดังนั้นในการดำเนินงานที่ครอบคลุมทั่วประเทศนี้ อพ.สธ. จึงจำเป็นต้องมีหน่วยงานเข้ามาช่วยในการประสานงานกับโรงเรียน และ อปท.ทั้ง 77 จังหวัดที่เข้าร่วมสนองพระราชดำริ อพ.สธ. เพื่อให้การดำเนินงานเป็นไปตามเป้าหมาย และวัตถุประสงค์ของ อพ.สธ. จึงมีการประสานงานให้เกิดศูนย์ประสานงาน อพ.สธ. ในมหาวิทยาลัยตามภูมิภาคต่างๆ ทั่วประเทศ โดยในช่วงการดำเนินงานของแผนแม่บท อพ.สธ. ระยะ 5 ปีที่แปด (1 ตุลาคม 2569 – 30 กันยายน 2574) นี้ ได้มีศูนย์ประสานงาน อพ.สธ. เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง และเป็นรูปธรรมมากยิ่งขึ้น ปัจจุบันมีศูนย์แม่ข่ายประสานงาน อพ.สธ. และศูนย์ประสานงาน อพ.สธ. ทั้งสิ้น 30 แห่งทั่วประเทศ

          ศูนย์ประสานงาน อพ.สธ.-มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลรัตนโกสินทร์ (ศูนย์ประสานงาน อพ.สธ.-มทร.รัตนโกสินทร์) เป็นหน่วยงานที่จัดตั้งขึ้นตามมติสภามหาวิทยาลัย ในการประชุมครั้งที่ 1/2567 เมื่อวันที่ 24 มกราคม 2567 ซึ่งมีการบริหารงานเทียบเท่าคณะ ตามหลักเกณฑ์การจัดตั้งส่วนงานภายในของสถาบันอุดมศึกษา พ.ศ. 2565 เพื่อให้สอดคล้องกับทิศทางการพัฒนาของประเทศ หรือความต้องการของพื้นที่ รวมถึงศักยภาพความพร้อมของสถาบันอุดมศึกษา โดยศูนย์ประสานงาน อพ.สธ.-มทร.รัตนโกสินทร์เป็นศูนย์ประสานงานในกลุ่มภาคตะวันตก และกรุงเทพและปริมณฑล ซึ่งได้รับอนุญาตโดยกรมกิจการพิเศษ สำนักพระราชวัง ตามหนังสือที่ พว 0207.31/14189 ลงวันที่ 19 สิงหาคม 2564 ให้มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลรัตนโกสินทร์ จัดตั้งเป็นศูนย์ประสานงานฯ เพื่อให้เกิดการพัฒนา และการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชต่างๆ ให้เกิดประโยชน์อย่างยั่งยืนแก่ท้องถิ่นต่อไป โดยศูนย์ประสานงาน อพ.สธ.-มทร.รัตนโกสินทร์มีพื้นที่รับผิดชอบในการประสานงาน ให้ข้อมูล ส่งเสริม และสนับสนุนแก่หน่วยงานเครือข่ายสมาชิกใน 6 พื้นที่ ได้แก่

• • • • กรุงเทพมหานคร รับผิดชอบ 13 เขต ได้แก่ เขตดินแดง เขตพญาไท เขตราชเทวี เขตวังทองหลาง เขตห้วยขวาง เขตประเวศ เขตบึงกุ่ม เขตมีนบุรี เขตสะพานสูง เขตหนองจอก เขตลาดกระบัง เขตคันนายาว เขตบางกะปิ
      • นครปฐม รับผิดชอบ 7 อำเภอ ได้แก่ เมืองนครปฐม กำแพงแสน ดอนตูม นครชัยศรี สามพราน บางเลน พุทธมณฑล
      • ประจวบคีรีขันธ์ รับผิดชอบ 8 อำเภอ ได้แก่ เมืองประจวบคีรีขันธ์ หัวหิน ปราณบุรี สามร้อยยอดกุยบุรี บางสะพาน บางสะพานน้อย ทับสะแก
      • เพชรบุรี รับผิดชอบ 8 อำเภอ ได้แก่ เมืองเพชรบุรี เขาย้อย หนองหญ้าปล้อง บ้านแหลม ท่ายาง แกร่งกระจาน ชะอำ บ้านลาด
      • ราชบุรี รับผิดชอบ 10 อำเภอ ได้แก่ เมืองราชบุรี ดำเนินสะดวก วัดเพลง จอมบึง สวนผึ้ง บางแพ บ้านโป่ง บ้านคา ปาดท่อ โพธาราม
      • สมุทรสาคร รับผิดชอบ 3 อำเภอ ได้แก่ เมืองสมุทรสาคร กระทุ่มแบน บ้านแพ้ว